mercredi 12 octobre 2022

1915 : Premye Okupasyon...

Aprè nouvèl-la te soti nan Palè Nasyonal, li gaye pran lari. Pèp Ayisyen-an vinn move. Woulo konpresè-a te leve kanpe rapido presto. Manifestan yo di fòk gouvènman Vilbrun Guillaume Sam nan ale.

Lè Vilbrun Guillaume Sam wè se tout bon pèp-la leve kont li, misye kouri antre nan kashe, epi mande azil politik nan Anbasad Franse. Anons fèt ke se nan Anbasad peyi Lafrans ke jeneral Vilbrun Guillaume Sam tal kashe. 

Lè milat yo te tande sa, lidè pami rebèl sayo te kraze baryè, antre anndan Anbasad Franse-a, jouktan yo te rive met lapat sou Vilbrun Guillaume Sam. Foul la te tren-nen l anndan lakou-a, ba l kèk pataswèl jouktan Vilbrun Guillaume Sam te vinn pèdi konesans. Apre sa rebèl yo te jete kò misye sou yon lantouray Anbasad la ki te plen filfè pwenti ak zenglen. 

Moun ki te kraze baryè, antre anndan Anbasad yo tou fè pas bay pèp la kitap tann deyò nan lari. Pèp Ayisyen-an te deshikete Vilbrun Guillaume Sam an myèt mòso. Aprè sa, yo te fè parad ak pati kadav Vilbrun Guillaume Sam nan lari tout katye vil Pòtoprens.

De semèn apre tout peyi d Ayiti te an ebulisyon. Nouvèl lanmò Vilbrun Guillaume Sam-nan te rive jis nan zòrèy kòmandan yon bato lamarinn meriken kite jete lank sou waf vil Pòtoprens.

Prezidan Woodrow Wilson ki te enkyete sou evenman kap pase nan peyi d Ayiti, l ap imajine posiblite pou Rosalvo Bobo ta vinn pran pouvwa-a. Ebyen, Woodrow Wilson, prezidan Etazuni te pase lòd bay sòlda meriken pou yo pran kontwòl vil Pòtoprens. Sòlda lamarin meriken sayo te desann bato-a,debake an Ayiti le landemen 28 juyè 1915. Se konsa peyi d Ayiti te vinn tonbe anba premye okipasyon ki te dure diznèf lane. Okipasyon fizik peyi Etazuni te pran fen nan mwa daou 1934.

Nan yon lòt kote, Charles Oscar Étienne, ki te shèf Lapolis sou gouvènman Vilbrun Guillaume Sam-nan, ebyen misye te gentan egzekite 167 prizonye politik yo. 

Se nan peryòd Kanaval pèp la te vinn pase non misye an derizyon. 

Yo te prezante Charles Oscar Étienne an degizman. Figu l penture tou nwa avèk plakbòl, zye, boush ak jansif wouj, gwo grenn dan mazora, bòt desanlye nan pye l plen boushon kola. Depi lè sa-a pèp Ayisyen-an te bay pèsonaj kanavalès sa-a non "Chaloska". 

eMagazine.
Adaptation de Weiner Marthone


Take the Visitor Survey and receive this FREE gift.


veritas_tum@yahoo.com

Aucun commentaire:

Enregistrer un commentaire