Bilan Ane 2021...

Ane 2021-yan se yonn kite plis boulvèse lemond. Anpil moun te pèdi 

lavi yo nan maladi COVID19, ak lòt katastwòf natirel.

Total tout moun ki mouri nan lemond depi lane 2020 jis jounen

jodi-a rive nan 5 460 460. Peyi Etazuni ki pi afekte pa maladi 

COVID19-lan, te rive depase 800 000 moun, krityen vivan kite 

pèdi lavi yo.

An Ayiti shif viktim COVID19-lan pako depase 1 000 moun. 

Nou di sa dapre rapò ofisyèl ki soti nan peyi a...

Nou obsève, gen divès kalite COVID19 kap evolye nan lemond. 

Yon premye, sete COVID19-Delta, ki toujou egziste epi kap kontinye fè

dega nan lemond. Gen yon lòt yo rele COVID19-Omikwonn.  Se lasyans ki 

dekouvri l an premye nan peyi Afrikdisid. Selimenm kap bay sante piblik

pabò isit, ozetazini, anpil traka. Varyan Omikwonn sa-a koze anpil dega. Tout

lopital nan peyi Etazuni prevwa anpil moun malad, moun kapab mouri 

tankou poul.

Ofisyèl yo mande pou tout moun ki deja vaksine pou yo al pran boustè dekwa 

pou yo sa pwoteje tèt yo kont COVID19-Omikwonn, pou yo pa al tonbe malad 

grav jistan yal ateri nan swen entansif, anba respiratè sou kabann lopital.

Lòt nouvèl kitap boulvèse lemond sete zafè migran yo. Nan kat kwen 

glòb terès la, anpil moun te kouri kite zònn lagè pou al tabli nan lòt peyi.

An Ayiti menm, zafè vyolans gang ame tefè anpil Ayisyen pran rak pou al lage 

kòyo enpe patou nan lemond. Nan Sid peyi d Ayiti, yon gwoudougwoudou 

kite mezire plis ke 7.1 sou neshèl Richter te fè anpil ravaj kite lakòz anpil 

moun mouri. Tranbleman detè sa-a tefè anpil dega materyèl, tèlman ke 

litefè dlo monte tèt mònn...

Anpil migran Ayisyen te vòltije tèt mi, pase anba filfè babele pou mete 

pye nan peyi dominkani. Ayisyen kitap viv nan peyi Venezuela te pran 

yon wout raje ak rak bwa ki rele Darien ki sitiye ant peyi Panama ak 

Colombie, travèse nan peyi Mexique, pou lage kòyo anba pon vil DelRio 

ki sitiye sou teritwa Texas, nan peyi Etazini. 

Anpil bwi tefèt sou keyson move tretman Ayisyen sayo te jwenn nan 

men yon bann Meksiken sou sheval ki tap bay sèvis sekirite sou fwontyè 

Texas ak Meksik.

Pandan tout ane 2021-an, Ayiti te anrejistre anpil zak esktòsyon, kidnapinn, 

asasinay, vyolans ak zam. Anpil lokalite nan kat kwen peyi a, yo te antre 

byen fon nan koripsyon sa-a, nan zafè volè kamyon gaz, ak vyole dwa moun. 

Vyolans pat epaye pyès kote nan peyi a. Men tegen plis dezòd nan katye 

popilè yo, pou kenbe moun sayo anba presyon kè sote ak laperèz...

Yon lòt nouvèl kite fè pigwo bwi ankò, sete asasinay prezidan Ayisyen-an 

Jovenel Moïse, ke yon grap asasen Colonbyen ak move Ayisyen te met ansanm 

pou krible l anba bal, kase ponyèt ak janm li, epi kreve jel, nan shanm lakay li. 

Yo te bay madan prezidan-an kèk bal nan bra... Sanble asasen yo patgen lòd 

pou tiye madanm prezidan-an. 

Jiskaprezan, nou pagen okenn nouvèl sou ankèt la. Anpil obsèvatè di, depi 

kèk mwa otorite Ayisyen yo tonbe bèbè. Tout mwayen kominikasyon koupe. 

Menm kominikasyon nan filasha ak mamit, otorite yo, menm an jagon, yo 

pap pale ak pèp la pou metel okouran...

Nan peyi Afriken yo.

Peyi Afriken yo pat manke fè pale de yo nan ane sa-a. Twa kou deta militè, 

twa rejim tonbe tankou domino nan peyi, Mali, Chad ak Ginen. Toulètwa peyi

sayo tegen prezidan kite eli demokratikman, sètadi, apati de pèp-la nan peyi 

sayo kite al vote pou shwazi kiyès yo vle kòm dirijan, la prezidans, lashanm

depite ak senatè. 

Sanble militè yo pran pouvwa, yo pranl nèt alkole. Paske pèp nan peyi sayo 

pagen lavwa oshapit, tèlman yap viv nan grangou, anba anpil presyon vyolans 

ak laperèz...

Moyen Orient - Afghanistan

Prezidan Etazuni deside ventan lagè nan peyi Afghanistan fini. Li deside 

lap kite peyi a bay fòs sekirite ak lapolis. Etazuni te depanse anpil bilyon pou 

tout kalite antrenman dekwa pou moun kel te shwazi pou ranplase l yo ta kapab 

kontinye ak yon sistèm enklizyon, pou fanm yo ta kapab jwenn edikasyon, ta 

patisipe nan ekonomi ak politik, pouyo ta okipe nenpòt plas nan peyi 

Afghanistan. Apre Meriken te kite peyi-a, anpil nan medam sayo te oblije 

retounen a zewo.

Nou remake kèk jou anvan evakyasyon-an te kòmanse yon atak swisid te tiye 

14 solda Meriken. Anpil moun kitap travay pou kowalisyon-an te pran wout 

ayewopò pou yo sa kite Afghanistan. Malerezman patgen plas pou tout. 

Gen de jènn gason kite mouri nan eseye kenbe zèl avyon Air Force pou 

yo sa kite peyi-a.

Fòs sekirite-a deside depoze lèzam, li di ke lipap goumen. Mesye sayo te 

renmèt kle peyi-a bay Talibann san yon grenn kout bal pat tire. 

Nan peyi azyatik yo.. 

Militè nan peyi Myanmar te pran pouvwa pa fòs nan yon kou deta militè. 

Apre arestasyon minis Aung Hlaing ak prezidan Aung San Suu, militè yo 

te deklare eta ijans ak kouvre fe. Anpil pwotestasyon tefèt. Jiska prezan 

pwoblèm yo pa janm rezoud. Militè yo pa jann vle renmèt pouvwa, ni libere 

prezidan lejitim peyi Myanmar ak tout minis gouvènman. Medya 

entènasyonal fè blakawout sou koze sila.

An Ewóp.

Anpil moun kontinye ap pwoteste kont lód otorite yo ki mande pou tout 

moun ret shita lakay yo pou diminye kontajyon COVID19. Pèp nan peyi 

Ewopeyen sayo te óganize mouvman pasifik pou yo di NON YO VLE 

DANSE toupatou fè sayo vle ankó.

Peyi lafrans te anrejistre anpil vyolans, kraze brize, met dife, nan yon 

mouvman ke travayè soutretans nan peyi sila yo te óganize. Sendika, 

ovriye tefè yon kanpe sou travay pouyo di non sou kesyon salè mizerab 

ak move kondisyon travay.

Nan zònn Ewòp delès.

Nou te obsève anpil mouvman migran tefèt sou zònn fwontyè peyi la 

Pologne ak Belarus. Migran sayo te plis soti nan Syrie, Irak, Afghanistan. 

Diktatè nan peyi Belarus te anonse lap bay piyay viza touris. Anvan l bat je l, 

moun kite nan pwoblèm sekirite nan peyi nou site piwo yo, te anvayi. 

Touris yo te oblije retounen lakay yo paske peyi la Pologne te mete baraj 

filfè babele ak yon fòs ponpye kap voye dlo sou migran yo kite kòmanse

ap bay latranblad anba fredi. Apre sa peyi La Pologne te mete yon fòs ame 

enpozan, plen zam otomatik, ki pat pè tire pou repouse tout migran yo.

Nan peyi Amerik Latinn ak Canada.

Peyi Chili, Bresil ak Canada te anvayi ak migran ane sa-a. Ane 2021 sa-a, 

se yon ane kote plis moun te an mouvman, se yon ane kite ranpli ak egzòd, 

kote kretyen vivan tap kouri pou vyolans, maladi ak lamizè.

Veritas