Haiti: Sakapfèt dans le Pays des Pêcheurs ?

Jodiya m ap mande tèt mwen poukisa tout bann koze kraze brize
sayo apfèt toupatou ? Lè yon ekip deside fè de bagay kipou anpeshe
moun fè magouy, anpeshe moun fè kontrebann. Tout granmanjè yo
kanpe ankwa, tonbe finn anraje, paske sayo te konn jwenn nan lipwale.

Kidonk koripsyon gen fanatik pal, ki mete yo an kwa pou anpeshe
toutsa ki pa nan enterè pèsonèl yo. Dapre sa nou obsève,
granmanjè sayo gen moun payo nan laprès ekri e televize. Nou
kapab remake e analize tout dekarasyon yapfè.

Pi souvan, yo konn filme pwop tèt yo, menm nan fè move
zafè. Kisak pou fè yon moun ale atake yon enstitusyon bankè,
voye wòsh kraze vit, rantre an-dan pou piye yon Bank ? Kijan de lojik
sa-a ?

Ebyen lè nou tolere yon moun al mare yon lòt, poul pann
li, lè nou tolere yon moun ap mashe ak zam pou entimide
e menm pran lajan sou motoris, lè nou tolere moun kidnape
pou mande ranson, lè nou tolere moun kap mashe vann
moun, se egzakteman la bagay yo dwe rive. Moun vinn
pèdi sans du bien et du mal. Sela nou ye jounen jodiya.

Nou pa kapab blame tout pwoblèm lan sou do yon
prezidan, menm si li pran tout move desizyon k devan
je nou la. Se move konsèye l genyen. Antouraj yon prezidan
dwe anfòm avèk moun kigen konpetans. Sinon tout salapfè
apbay yon aspè tankou se yon bann amatè kap eseye wè sayo
kabap fè. Men moun sayo si yo enkonpetan yap bali plis
move konsèy, ke bon rekòmandasyon.

Pou Ayiti shanje, fòk nou konsanti fè anpil sakrifis. Yon peyi
kote tout bagay serye ki poufèt sepa gouvènman-an pou pase.
Yon gouvènman atoufè, seli ki pigwo enplwaye nan peyiya, nap
gen pwoblèm lè li di ke tout sitwayen kòmanse dwe okipe zafè
payo.

Wòl gouvènman-an se bay sekirite ak jistis pou tout sitwayen,
vote lwa kipa pete fyèl moun, pran taks san patipri, avèk anpil
prekosyon pou l pa favorize yon gwoup sou yon lòt. An Ayiti moun
yo kite gouvènman, yo menm envitel antre nan tout aspè lavi
yo. Se sa ki pigwo danje-a...

Poukisa mwen di Pays des Pêcheurs ? Ebyen tout moun ap
soti jis lan ziltik, antre an Ayiti, vinn fè dap pi yanp sou tè
lib Dessalines nan. Rale kreyown make l ! Anpil kote dan
lemond, yon pèp konn disparèt lè li twò nayif. Fòk nou pran
anpil prekosyon kijan de moun nou envite sou tab, manje lakay nou
avèk nou, ban-nou konsèy tou. Mwen pap pale pi plis, siw gen
lespri tout bon wa konprann saw konprann.

E byen finalman nap pran yon titan pou nou pale ak tout viktim
ensekirite yo.

Moun kigen privilèj pap janm kite tout privilèj ale san goumen.
Ak bonjan refòm administratif kita poufèt, zafè yon nèg gen monopòl
comande mashin ak gazolin, tout pwodwi premye nesesite, va mwenyè
sispan pou sa gen bonjan konkirans. E tout kote kigen bonjan konkirans
se konsomatè yo ki jwi.

Nèg kap vann leta kouran, pata renmen ke leta Ayisyen vinn rive nanw
pozisyon kel vini otonòm, poulipa rete nan ahste kouran ankò nan men
pèson. Moun kigen privilèj jwen kontra touf èt nan men leta pou asfalte
wout, lè yo wè tout kantite kòb monopòl asfaltaj tap rapòtel alòs ke li
pap jwen yon tikras kontra ankò si lap kontinye ogmante pri. Moun sayo
pap kontan non.

Tout privilèj nan zafè dwan dwe syspan alawonbadè, savle di pou tout moun
kèlkeswa saw ye-a. Nou pakapab kite yon sèl pòsyon moun gen zam tandiske
tout rès popilasyon wan dezame. Tout moun dezame sayo vinn tonbe nan yon
dezavantaj, kote yo tankou koshon yal men-nen nan labatwa.

Nan zafè klik moun-pa sa-a k devan je nou la, lavi kretyen vivan tankou
lavi yon poul. Nèg gendwa debake pranw nenpòt lè, fè sayo vle avèw.
Sekonsa bagay yo te toujou ye nan peyiya. Se pou nou shanje aspè lavi sa-a
pou popilasyon wan ta sispan viktim. Anatandan pou yon shanjman fèt rapid
faya, sepou tout katye fè reyinyon pou mete soupye brigad patwouy sekurite
benevòl payo dekwa pouyo sa kapab ede PNH mete men nan kòlet tout brigan,
sava evite pou deblozay pa fèt kotew rete.